Trong thời đại công nghệ thông tin phát triển rầm rộ như hiện nay, việc tiếp cận thông tin và giao tiếp đã trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là sự xuất hiện ngày càng tăng của các dấu hiệu bị thao túng tâm lý (TML) trên mạng và trong cuộc sống hàng ngày. Những dấu hiệu này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tư duy, suy nghĩ và hành vi của con người. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu tất tần tật về thao túng tâm lý và cách giữ cho bản thân không rơi vào tình trạng này.
THAO TÚNG TÂM LÝ LÀ GÌ?
Thao túng tâm lý, hay còn gọi là “Gaslighting”, là một thủ thuật tinh vi thường xuất hiện trong các mối quan hệ lạm dụng. Nó khiến nạn nhân nghi ngờ chính nhận thức và cảm xúc của bản thân, từ đó dễ dàng bị điều khiển bởi người thao túng theo mục đích riêng của họ.
Thuật ngữ này xuất phát từ vở kịch “Gaslight” (1938) của nhà soạn kịch người Anh Patrick Hamilton, trong đó một người chồng thao túng vợ mình bằng cách âm thầm điều chỉnh độ sáng của đèn gas nhưng lại phủ nhận hành động của mình, khiến cô nghi ngờ chính bản thân và dần mất đi niềm tin vào nhận thức của mình.
Thao túng tâm lý không chỉ giới hạn trong các mối quan hệ thân mật như bạn bè, người thân, hay người yêu mà còn xuất hiện ở chốn công sở, giữa sếp và nhân viên hay đồng nghiệp với nhau. Nạn nhân thường không nhận thức được mình đang bị thao túng, họ cho rằng những hành động, lời nói gây tổn thương xuất phát từ thiện chí của người đối diện và vấn đề nằm ở bản thân mình.
Hậu quả của thao túng tâm lý vô cùng nghiêm trọng. Nạn nhân thường xuyên bị tổn thương tinh thần, dẫn đến suy sụp, ảnh hưởng đến chất lượng công việc và đời sống cá nhân.
DẤU HIỆU NHẬN BIẾT THAO TÚNG TÂM LÝ
Thao túng tâm lý có thể tạo ra nhiều tác động đáng sợ và gây hại cho nạn nhân. Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết chính của thao túng tâm lý:
Hành vi gây hấn thụ động: Kẻ thao túng tâm lý thường sử dụng hành vi gây hấn thụ động (passive-aggressive) để gián tiếp thể hiện sự tức giận với nạn nhân. Họ ban đầu có thể đồng ý với một vấn đề nào đó, nhưng sau đó, họ tìm cách gián tiếp thể hiện rằng họ không thực sự muốn như vậy. Họ thể hiện điều này thông qua những hành động và cảm xúc sau:
- Từ chối cuộc trò chuyện mang tính xây dựng và có thái độ phẫn nộ, chống đối
- Châm biếm và im lặng với những việc bạn làm, không góp ý, nêu ý kiến của mình
- Thể hiện thái độ thất vọng và không hài lòng với hành động của người kia, gây căng thẳng và lo lắng cho đối phương
- Gây sai lầm và trì hoãn việc thực hiện công việc
Bạo hành tâm lý: Bạo hành tâm lý có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Trên mạng xã hội, việc lan truyền tin đồn và thông tin xấu có thể gây tổn thương tới danh dự và tâm lý của nạn nhân. Bạo hành tâm lý cũng có thể thể hiện qua hành vi bắt nạt quan liêu, sử dụng giấy tờ, thủ tục hoặc luật pháp để áp đặt, gây khó khăn và áp đảo người khác. Ngoài ra, trong lĩnh vực tài chính, kinh doanh hoặc bán hàng, người khác có thể sử dụng kiến thức và sự tự cho là chuyên gia để làm nạn nhân phụ thuộc và tin tưởng vào họ. Những hành vi này gây ra sự tổn thương tâm lý sâu sắc và ảnh hưởng đến sự tự tin và độc lập của nạn nhân.
Sợ hãi: Thao túng tâm lý cũng có thể sử dụng sợ hãi để kiểm soát nạn nhân. Điều này có thể bao gồm tỏ ra giận dữ, hung dữ hoặc đe dọa tấn công hoặc gây hại đến nạn nhân. Những đe dọa này tạo ra sự sợ hãi và lo lắng trong tâm trí của nạn nhân.
Đe dọa chia sẻ thông tin riêng tư: Một trong những cách thao túng tâm lý phổ biến nhất là đe dọa chia sẻ thông tin riêng tư của nạn nhân. Người thao túng có thể sử dụng thông tin này để đe dọa hoặc ép buộc nạn nhân tuân theo ý muốn của họ. Điều này tạo ra một cảm giác mất quyền riêng tư và kiểm soát của nạn nhân.
Nghi ngờ chính bản thân: Một chiêu trò phổ biến của thao túng tâm lý là khiến nạn nhân nghi ngờ chính bản thân mình. Người thao túng sẽ sử dụng các chiêu trò để khiến nạn nhân tin rằng họ là người có vấn đề, không đáng được tôn trọng hoặc yếu đuối. Mục đích làm cho nạn nhân thiếu tự tin và không tin vào khả năng của mình.
Cảm thấy tội lỗi: Người thao túng thường sử dụng các câu nói chỉ trích, phê bình hoặc xúc phạm để khiến nạn nhân cảm thấy tội lỗi. Mục đích của họ là kiểm soát và làm suy yếu nạn nhân bằng cách làm cho họ mất tự tin và yếu đuối.
Biến họ trở thành trung tâm của cuộc tranh luận: Những người thao túng thường cố gắng kiểm soát cuộc tranh luận hoặc cuộc trò chuyện bằng cách đặt chính mình làm trung tâm. Họ tạo ra cảm giác cho bạn rằng bạn phải bằng chứng hoặc giải thích quan điểm của mình cho họ, trong khi họ không đặt quan tâm đến ý kiến của bạn.
CÁCH ĐỂ KHÔNG BỊ THAO TÚNG TÂM LÝ
TÔN TRỌNG VÀ YÊU THƯƠNG BẢN THÂN
Để tránh bị thao túng tâm lý, hãy gìn giữ sự tôn trọng và yêu thương bản thân. Hãy luôn nhớ rằng bạn có giá trị và xứng đáng được tôn trọng như bất kỳ ai khác. Khi bạn không tự yêu thương và tôn trọng bản thân, bạn trở nên dễ dàng bị người khác thao túng và chi phối. Tập trung vào công việc của mình và cố gắng làm thật tốt để giữ vững tâm lý và không để cho sự thao túng tâm lý xâm phạm vào cuộc sống và quyết định của bạn.
LẮNG NGHE
Lắng nghe là một cách hiệu quả để tránh bị thao túng tâm lý. Khi bạn lắng nghe những gì người khác đang nói, bạn có cơ hội hiểu rõ quan điểm và quan tâm của họ. Đồng thời, hãy giữ cho mình bình tĩnh và kiểm soát cảm xúc của mình trong quá trình lắng nghe. Bằng cách này, bạn có thể đánh giá tình huống một cách khách quan và tránh bị cuốn vào sự thao túng tâm lý của người khác.
ĐẶT RANH GIỚI RÕ RÀNG
Thiết lập ranh giới rõ ràng giúp bảo vệ bạn khỏi sự thao túng tâm lý. Xác định những giới hạn của mình và không cho phép người khác vượt qua ranh giới đó. Nếu nhận thấy người khác cố gắng vượt qua ranh giới của bạn, hãy dứt khoát và quyết định làm rõ rằng bạn không chấp nhận việc đó. Đặt những giới hạn về việc bạn không muốn người khác xâm phạm hoặc đánh đổi quyền lợi của mình. Đồng thời, không ngại bày tỏ rõ ràng ý kiến của mình và khẳng định quyền tự do cá nhân. Bằng cách này, bạn sẽ tạo ra một môi trường tôn trọng và đồng thời bảo vệ bản thân khỏi sự thao túng tâm lý.
NHẬN BIẾT VÀ CHÚ Ý ĐẾN CẢM XÚC CỦA BẠN
Để tránh bị thao túng tâm lý, quan trọng để bạn nhận biết và chú ý đến cảm xúc của mình. Khi bạn nhận ra rằng mình đang cảm thấy căng thẳng, lo lắng hoặc sợ hãi trong một tình huống, hãy dừng lại và xem xét lại tình huống đó. Hãy tự hỏi: “Tôi đang cảm thấy như vậy là do ai? Tại sao tôi lại cảm thấy như vậy?”
NÊU RÕ LẬP TRƯỜNG CỦA BẠN
Trong một cuộc tranh luận hoặc thảo luận, rõ ràng và dứt khoát nêu lập trường của mình là một cách hiệu quả để giữ cho bản thân không bị thao túng tâm lý. Bằng cách này, bạn tạo ra một mốc đánh dấu rõ ràng về quan điểm và giới hạn của mình. Đồng thời, việc nêu rõ lập trường cũng ngăn chặn người khác xâm phạm vào quyền tự do ý kiến của bạn. Bên cạnh đó, khi bạn biết rõ lập trường của mình, bạn có thể tự tin và dứt khoát trong việc bảo vệ quan điểm của mình, không để cho người khác thao túng hoặc làm mất niềm tin vào quan điểm cá nhân.
Có Nên Áp Dụng Thao Túng Tâm Lý Vào Cuộc Sống Không?
Thao túng tâm lý không nên được áp dụng vào cuộc sống vì nó là một hành vi tiêu cực và gây ra nhiều hậu quả không mong muốn. Thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào việc xây dựng các mối quan hệ bằng sự tôn trọng, chân thành và trung thực. Bằng cách này, chúng ta có thể tạo ra một môi trường lành mạnh và có những người bạn tốt, đáng tin cậy trong cuộc sống.
NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
1. Ai có thể là nạn nhân của thao túng tâm lý?
Bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân.
2. Mục đích của thao túng tâm lý?
- Kiểm soát và lạm dụng người khác để đạt được mục đích cá nhân.
- Thỏa mãn nhu cầu về quyền lực, sự tự tin và lòng tự trọng của kẻ thao túng.
- Gây tổn thương tinh thần và khiến nạn nhân phụ thuộc vào kẻ thao túng.
3. Làm thế nào để thoát khỏi mối quan hệ thao túng tâm lý?
- Nhận thức được mức độ nguy hiểm của mối quan hệ.
- Lập kế hoạch an toàn để thoát khỏi mối quan hệ.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè hoặc chuyên gia.
- Tránh tiếp xúc với kẻ thao túng sau khi đã thoát khỏi.
KẾT LUẬN
Nhận biết dấu hiệu bị thao túng tâm lý và các cách thao túng tâm lý đồng thời áp dụng các cách giữ cho bản thân không bị thao túng là một quá trình quan trọng trong việc bảo vệ tâm lý và sự tự do cá nhân của chúng ta. Bằng cách áp dụng những nguyên tắc này, chúng ta có thể xây dựng một môi trường lành mạnh và duy trì sự tự do tư duy trong cuộc sống hàng ngày.
